Το καλοκαίρι του 323 π.Χ. μια ολόχρυση άμαξα, που την έσερναν 100 άλογα, ορίσθηκε να μεταφέρει τη σορό του μεγάλου στρατηλάτη από την Βαβυλώνα.Το ταριχευμένο σώμα του Αλέξανδρου τοποθετήθηκε μέσα σε χρυσή λάρνακα η οποία αντικαταστάθηκε από μια γυάλινη αργότερα.
Πού βρίσκεται όμως το σώμα τού μεγάλου Μακεδόνα βασιλιά; Ένα από τα μεγαλύτερα και άλυτα προβλήματα της αρχαιολογίας ψάχνει να βρει μέχρι σήμερα τη λύση του.
Μετά τον τραγικό θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στις 13 Ιουνίου τού 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα η συνέλευση των εταίρων και σωματοφυλάκων (Περδίκκας, Λεοννάτος, Πτολεμαίος, Πείθων, Αριστόνους και Αρριδαίος) υπό τον Περδίκκα αποφάσισε -μεταξύ των άλλων- να αναθέσει στον Αρριδαίο τη μεταφορά της σορού του Μ. Αλεξάνδρου στην Όαση Σίβα (Σίουα), στο ναό του Άμμωνος Διός:
«επί δέ τήν κατακομιδήν τού σώματος και τήν κατασκευήν τής άρμαμάξης τής μελλούσης κομίζειν τό σώμα τού τετελευτηκότος βασιλέως εις Άμμωνα έταξαν Αρριδαίον» (Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΗ, 3,5).
Ο ίδιος ο Αλέξανδρος είχε ζητήσει κατά τις τελευταίες στιγμές τής ζωής του, να ενταφιαστεί στο ναό του Άμμωνος Διός στην Όαση Σίβα (Quintus Curtius Rufus, Ιστορία Μεγάλου Αλεξάνδρου).
Πράγματι περί τα τέλη τού 322 π.Χ. μια υπερπολυτελής και επιβλητική πομπή ξεκινά από την Βαβυλώνα για την Αίγυπτο με επικεφαλής τον Αρριδαίο. Ο Διόδωρος δίνει μια λεπτομερή περιγραφή της χρυσοποίκιλτης «αρμάμαξας» και της συγκινητικής πομπής, που ακολουθούσε πολυπληθές επιβλητικό στράτευμα και χιλιάδες λαού (Διόδωρος, ΙΗ, 26).
Ο Αρριδαίος όμως -κατόπιν συνεννόησης με τον Πτολεμαίο- ξεκίνησε χωρίς την άδεια τού «επιμελητή» Περδίκκα. Ωστόσο, αν λάβουμε υπ’ όψιν, ότι ο μάντης Αρίστανδρος ο Τελμισσεύς είχε προφητεύσει ότι μετά το θάνατο τού Αλεξάνδρου, η χώρα ταφής τού Μακεδόνα στρατηλάτη, θα αποκτούσε μεγάλη δύναμη και ευημερία, τότε εύκολα γίνεται κατανοητό γιατί αρκετοί από τους επιγόνους, σκόπευαν να διεκδικήσουν τη σορό τού Μεγάλου Αλεξάνδρου).
Ο Πτολεμαίος συνάντησε την πομπή με την «αρμάμαξα» τού Αρριδαίου στη Δαμασκό και κατόπιν και οι δύο μαζί έρχονται στην Αίγυπτο. Τότε ο Πτολεμαίος αποφασίζει να μη θάψει προς το παρόν τον Αλέξανδρο στην Όαση Σίβα, αλλά να τον ενταφιάσει σε ένα πολυτελές Μαυσωλείο στο κέντρο τής Αλεξάνδρειας: «έκρινε (ο Πτολεμαίος) γαρ επί τού παρόντος είς μέν Άμμωνα μή παρακομίζειν, κατά δέ τήν εκτισμένην ύπ' αυτού πάλιν (Αλεξάνδρεια) επιφανεστάτην ούσαν, σχεδόν τι τών κατά τήν οικουμένην, αποθέσθαι. Κατεσκεύασεν ούν τέμενος κατά τό μέγεθος και κατά τήν κατασκευήν τής Αλεξάνδρου δόξης άξιον, έν ώ κηδεύσας αυτόν...» (Διόδωρος Σικελιώτης, ΙΗ', 28,3-5).
Για την ταφή του Μ. Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια, στη συνοικία «Σήμα» ή «Σώμα» (όπου βρίσκονταν οι βασιλικοί τάφοι), συμφωνούν οι περισσότερες αρχαίες πηγές.
Συγκεκριμένα ο Αρριανός στο έργο του «Μετά Αλέξανδρον» (Jacoby, F. Gr. Η., 156, απόσπ. 9,25), ο Στράβων (XVII, C, 794,1,8), ο Δίων ο Κάσσιος (Ρωμ. Ίστ. 51,15-16) μιλούν για το Μαυσωλείο τού Αλεξάνδρου στη συνοικία «Σώμα» (καθόλου τυχαία η ονομασία της τοποθεσίας) τής Αλεξάνδρειας. Ό Στράβων -που είναι και η πιο κοντινή χρονολογικά πηγή στα γεγονότα- αναφέρει: «μέρος δέ καί τών βασιλείων εστί και το καλούμενον Σώμα... έν ώ αί τών βασιλέων ταφαί καί ή Αλεξάνδρου» (Στράβων, Γεωγραφικά, XVII, C, 794,1, 8).
Το «Σώμα» βρισκόταν στο κέντρο περίπου τής Αλεξάνδρειας, στην αριστοκρατική συνοικία «Βρούχειον», στη συμβολή τής Οδού τού Σώματος και τής Κανωπικής Οδού. Σύμφωνα με πολλούς ερευνητές η περιοχή αυτή σήμερα εντοπίζεται στο Κόμ-έλ-Δεμάς (Ύψωμα των Σωμάτων) και το σημείο τού τάφου τού Αλεξάνδρου βρίσκεται στο χώρο τού τζαμιού Nabi Daniel (στη κρύπτη τού οποίου -κατά πολλούς- βρίσκεται ο τάφος του Μακεδόνα βασιλιά).
Θα ήθελα σ’ αυτό το σημείο, να κάνω μια προσωπική παρατήρηση και να αναφέρω ότι καθόλου τυχαίο δεν είναι και το όνομα της περιοχής Κόμ-έλ-Δεμάς όπου «δέμας», στην αρχαία ελληνική είναι το … σώμα!
Αντίθετα με τούς Διόδωρο, Στράβωνα, Αρριανό, κ.λπ. ο Παυσανίας μιλά για πρώτη ταφή τού Αλεξάνδρου στη Μέμφιδα από τον Πτολεμαίο τον Α΄ και κατοπινή μεταφορά στην Αλεξάνδρεια από τον Πτολεμαίο τον Β' τον Φιλάδελφο: «τόν Αλεξάνδρου νεκρόν ούτος ό καταγαγών ήν εκ Μέμφιδος...» (Παυσανίας, Αττικά, 7,1).
Ο Πτολεμαίος ο Α΄ ο Λάγου -κατά τον Παυσανία- έθαψε τον Αλέξανδρο στη Μέμφιδα, προφανώς μέχρι να κτισθεί το υπερπολυτελές Μαυσωλείο στο «Σήμα/Σώμα», στην αριστοκρατική συνοικία Βρούχειον τής Αλεξάνδρειας: «τον μεν (εννοεί τον Αλέξανδρο) νόμω τών Μακεδόνων έθαπτεν έν Μέμφει...» (Παυσανίας, Αττικά, 6,3).
Για να μην υπάρξει σύγχυση, πρέπει να αναφερθεί, ότι ο Πτολεμαίος ο Α΄ ο Λάγου, ο επικαλούμενος Σωτήρ, συμπολεμιστής και εταίρος τού Μ. Αλεξάνδρου, έζησε περί το 337-283 π.Χ., ενώ ο Πτολεμαίος ο Β' ο Φιλάδελφος, ήταν γιος τού προηγούμενου και έζησε περί το 309-247 π.Χ.).
Περί τής πρώτης ταφής τού Αλεξάνδρου στην Μέμφιδα μιλούν εκτός από τον Παυσανία και ο Curtius Rufus (Κεφ. Χ, 10, 20), ο Ψευδο-Καλλισθένης (Γ 34, 2-6, Kroll, 1,145), αλλά και το «Πάριον Χρονικόν», όπου αναγράφεται ότι: «Αλέξανδρος εις Μέμφιν ετέθη» (IG, XII, 5, 1, στ. 112/Jacoby, FGrH, 239, απόσπ. Β, 11).
Ας υπενθυμίσουμε εδώ, ότι η Μέμφις αναφέρεται ως ο τόπος τής πρώτης ταφής τής ταριχευμένης σορού τού Μ. Αλεξάνδρου. Στη συνέχεια ο Αλέξανδρος ετάφη στο Μαυσωλείο τού «Σώματος», στο κέντρο τής Αλεξάνδρειας. Να σημειωθεί επίσης, ότι με την άποψη αυτή -περί της θέσης τού τάφου τού Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια- συμφωνούν όλοι σχεδόν οι νεώτεροι ιστορικοί.
Επίσης αναφέρθηκε προηγουμένως, ότι και ο Στράβων δηλώνει το ίδιο, δεδομένου ότι αποτελεί την αρχαιότερη μαρτυρία για την θέση του τάφου τού Μ. Αλεξάνδρου μέσα στην Αλεξάνδρεια.
Επίσης ο Δίων ο Κάσσιος στη «Ρωμαϊκή Ιστορία» του αναφέρει, ότι ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Σεπτίμιος Σεβήρος και ο Καρακάλλας (ο τελευταίος από τους επιφανείς για την επίσκεψη του οποίου στο "Σήμα" έχουμε γραπτές μαρτυρίες) επισκέφθηκαν τον τάφο του Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια.
Συνέβη δε και το εξής: Όταν ο Ιούλιος Καίσαρ μπήκε μέσα στο Μαυσωλείο, στάθηκε σιωπηλός για ώρα, να κοιτάζει τον ένδοξο νεκρό που διατηρείτο σε άψογη κατάσταση. Η συγκίνηση του Ιουλίου Καίσαρα ήταν τόσο μεγάλη ώστε άπλωσε το χέρι του και άγγιξε το ταριχευμένο σώμα τού Αλέξανδρου. Μόλις τα δάχτυλα του Καίσαρα στάθηκαν πάνω στο πρόσωπο, τότε ξαφνικά, έσπασε ένα κομμάτι τής μύτης τού νεκρού! (Δίων Κάσσιος, 51,16).
Τον τάφο επισκέφθηκε και ο Καίσαρ Αύγουστος μετά την νίκη του κατά του Μάρκου Αντώνιου και της Κλεοπάτρας στο Άκτιο το 31 πΧ., και πρόσφερε ένα στεφάνι στον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όταν οι οδηγοί του προσφέρθηκαν να τον πάνε και στους τάφους της Πτολεμαϊκής Δυναστείας, ο Αύγουστος τους απάντησε «Ήρθα να δω έναν Βασιλιά, και όχι νεκρούς»!ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΑΙ ΧΑΘΗΚΕ Ο ΤΑΦΟΣ;
Οι ντόπιοι, έδειχναν στους επισκέπτες στην Αλεξάνδρεια, τον τάφο (ή μάλλον το Μαυσωλείο) τού Μ. Αλεξάνδρου μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ. δηλαδή μέχρι το 391 μ.Χ. οπότε, το μαινόμενο πλήθος των Χριστιανών υπό τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο και με την προστασία του Βυζαντινού κόμη Ρωμανού, ισοπέδωσε το Σεράπειον, το Μουσείο και την Βιβλιοθήκη τής Αλεξάνδρειας… Από και πέρα χάνονται πια τα ίχνη τού τάφου τού Μεγάλου Αλεξάνδρου. (Ευνάπιος, «Βίοι φιλοσόφων και σοφιστών»).
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος λίγο αργότερα διερωτάται: «Πού γάρ, ειπέ μοι, τό Σήμα Αλεξάνδρου; Δείξόν μοι καί ειπέ μοι τήν ήμέραν καθ' ήν έτελεύτησε»…
Στο σημείο αυτό τελειώνει ή ιστορία τού τάφου τού Μ. Αλεξάνδρου και αρχίζει ο θρύλος. Κατά μία εκδοχή, ο τάφος του μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη υπάρχει σήμερα στην κρύπτη τού μουσουλμανικού τεμένους Nabi Daniel –όπως προαναφέρθηκε-, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή, η λάρνακα τού Αλεξάνδρου μεταφέρθηκε κρυφά στις δαιδαλώδεις νεκροπόλεις τής Όασης της Σίβα. Την δεύτερη εκδοχή ακολούθησε, στο παρελθόν -για όσους θυμούνται- η αρχαιολόγος κ. Λιάνα Σουβαλτζή σε ένα επίπονο ανασκαφικό έργο, το οποίο έμεινε ημιτελές για ανεξιχνίαστους λόγους...
Νεώτεροι ερευνητές υποστηρίζουν μία άλλη εκδοχή: Πιστεύουν ότι ο Αλέξανδρος μεταφέρθηκε στην γενέτειρά του, την Μακεδονία και ότι έχει ταφεί στην Βεργίνα, στον τύμβο που ο Ανδρόνικος υποστήριξε με πολλά στοιχεία ότι είναι του Φιλίππου του Β.
Το μέλλον θα δείξει…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου